انواع روش تحقیق از نظر روش جمع آوری اطلاعات

انواع روش تحقیق از نظر روش جمع آوری اطلاعات

الف-روش کتابخانه‌ای

 در تمام تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می گیرد و دربعضی از آنها موضوع تحقیق از نظر روش‌، از آغاز تا انتها متکی بر یافته‌های تحقیق کتابخانه ای است .

در تحقیقاتی که ماهیت کتابخانه‌ای ندارند نیز محققان ناگزیر از کاربرد روش کتابخانه‌ای در تحقیق خود هستند. در این گروه تحقیقات، محقق باید ادبیات و سوابق مساله و موضوع تحقیق را مطالعه کند. درنتیجه‌، باید از روش کتابخانه ای استفاده کند و نتایج مطالعات خود را در ابزار مناسب شامل فیش‌، جدول‌ و فرم ثبت و نگهداری و درپایان به طبقه بندی و بهره برداری از آن‌ها اقدام کند‌.

با توجه به نقش روش کتابخانه ای درتحقیقات علمی، لازم است محققان از این روش مطلع باشند. نخستین گام در مهارت تحقیق کتابخانه‌ای‌، آشنایی با نحوه استفاده از کتابخانه است‌، یعنی محققان باید از روش‌های کتابداری‌، نحوه استفاده از برگه دان و ثبت مشخصات منابع، نحوه جست‌و جو و سفارش کتاب آگاهی یابند.

کتابخانه‌ها از نظر دسترسی محقق به منابع به سه گروه تقسیم می شوند. نخست، «کتابخانه‌های باز» که درآن‌ها محقق می‌تواند آزادانه میان قفسه‌ها رفت وآمد کند، کتاب‌ها را مورد وارسی قرار دهد و کتاب مورد نظر خود را انتخاب کند. دوم‌، «کتابخانه های بسته» که درآن‌ها محقق امکان دسترسی مستقیم به منابع را ندارد و باید تمام تقاضا‌های خود را به کتابدار تحویل دهد. سوم‌، «کتابخانه‌های نیمه باز» که درآن‌ها بخشی از منابع به طور مستقیم در دسترس ‌محقق قرار دارد ‌و قسمتی دیگر در اختیار کتابداران است .

به عبارتی دیگر،منظور از مطالعات کتابخانه‌ای مطالعاتی است که موضوعات مورد مطالعه در اختیار و دسترس محقق قرار نداشته و غالباً مربوط به گذشته‌ای دور یا نزدیک می‌گردد. به همین دلیل غالباً اصطلاح مطالعات کتابخانه‌ای را مترادف با مطالعات تاریخی بکار می‌برند.

بعنوان مثال تحقیق در زمینه  طبقات اجتماعی یا سلسله مراتب اجتماعی عصر صفویه و یا تحقیق در باره سهم اقشار مختلف اجتماعی در انقلاب مشروطیت ایران را در ردیف مطالعات کتابخانه‌ای محسوب می‌نمائیم . در این روش منابع اصلی مورد استفاده , کتب و مدارک منثور و منظومی است که از آن دوره‌ها بجای مانده است .

ب-روش تحقیق میدانی

در این روش محقق مدتی در میان جامعه مورد تحقیق خود زندگی می‌کند و به تحقیق درباره موضوعی خاص در آن محیط می‌پردازد. محقق هیچگونه دستکاری در محیط انجام نمی‌دهد، بلکه بدون هیچ دخالتی در جریان طبیعی رویدادها تا آنجایی که می‌تواند اطلاعات جمع آوری می‌کند در این تحقیق میدانی ، مشاهده عنصر اصلی را تشکیل می‌دهد

به عبارتی،منظور از مطالعات میدانی تحقیقاتی است که موضوع مورد مطالعه در اختیار محقق قرار داشته باشد و یا به عبارت دیگر محقق را بدان دسترسی باشد بعنوان مثال وقتی محقق هدفش مطالعه در زندگی کشاورزان ساکن یک روستا و یا قشری از جامعه و یا گروهی از کارگران یک موسسه تولیدی و یا مردم عشایری باشد مطالعه, از نوع مطالعه میدانی است و اطلاق اصطلاح میدانی به مفهوم ارتباط مستقیم و رویاروی محقق با پدیده های مورد مطالعه است .

5.تحقیق همبستگی یاهمخوانی

دراین روش محقق دویاچنددسته از اطلاعات مختلف مربوط به یک گروه یا یک دسته از اطلاعات از دویا چند گروه رادراختیار قراردارد وتلاش دارد تامیزان تغییرات دریک یا چند عامل دراثرتغییرات یک یاچند عامل دیگر راموردبررسی قرار دهد.

هدف تحقیق همبستگی:

بررسی میزان تغییرات یک یاچندعامل دراثرتغییرات یک یاچندعامل دیگر از طریق به دست آوردن ضریب همبستگی

ویژگی های تحقیق همبستگی

1.معمولا دراین روش محقق درصدد پاسخگویی به سه سوال است:

اول،آیا رابطه ای بین این دودسته از اطلاعات وجود دارد یا نه؟

دوم،در صورت مثبت بودن جواب سوال بالا سوال دوم طرح می شود وآن اینکه،"آیا جهت همبستگی مثبت است یا منفی؟"

سوم،میزان همبستگی چقدراست؟

درحالت همبستگی مثبت،تغییرات درهردودسته اطلاعات دریک جهت است.

در حالت همبستگی منفی،تغییرات در هردودسته اطلاعات در جهت خلاف یکدیگر عمل می نمایند.

2.محقق برای محاسبات آماری حداقل به دو دسته اطلاعات نیاز دارد تابتواند پاسخ این سه سوال را بدهد.

3.این روش زمانی به کار می رود که تعداد متغیرهای بازیگر در موقعیت آزمایش زیاد باشد، به طوری که از طریق روش های دیگر قابل کنترل ودستکاری نباشد

4.این روش ،ارزیابی چند متغیر وروابط فیمابین آنها رادر لحظه ای ویژه ودر شرایط واقعی امکان دارد.

5.دراین روش صرفا در جات همبستگی وروابط بین متغیرها مورد پژوهش قرار می گیرد.

6.دراین پژوهش الزاما روبط علی ومعلولی شناسایی نمی شود بلکه صرفا مشخص می شود کدام متغیر باکدام متغیر به طورنسبی در جهت مثبت یا منفی همگام است.

7.دراین روش تحقیق به علت ضعف کنترل شدید متغیرهای مستق اثر عوامل خارج از حوزه تحقیق برنتایج زیاد است

نمونه هایی از روش تحقیق همبستگی وهمخوانی:

-بررسی رابطه شرکت در کلاس های آمادگی کنکور ورتبه کسب شده درآزمون سراسری دانشگاه ها در منطقه 2تهران

-بررسی میزان رابطه میان استفاده از روش فعال با میزان یادگیری دانش آموزان ابتدایی دختر یزد

-بررسی تاثیر میزان حضور دانشجویان رشته نقاشی در نمایشگاه های هنری در افزایش انگیزه تحصیلی آنان

6.تحقیق علی یا پس از وقوع

دراین روش تحقیق،محقق به دنبال کشف وبررسی روابط بین عوامل وشرایط خاص یانوعی رفتار که قبلا وجودداشته یا رخ داده ازطریق مطالعه نتایج حاصل از آن است

هدف تحقیق علی یا پس از وقوع:

بررسی امکان وجودروابط علت ومعلولی از طریق مشاهده ومطالع نتایج موجود وزمینه قبلی آنها به امید یافتن علت وقوع پدیده یا عمل است.

ویژگی های تحقیق علی:

1.هنگامی مفید است که کنترل تجربی متغیرها غیرعملی وپرخرج است.

2.ارائه اطلاعات مفید درمورد کیفیت پدیده ها یا وقایع

3.عدم دخالت محقق در وقوع واقع چون واقعه قبلا رخ داده ومحقق بعذ از آن بررسی می کند

4.عدم توانایی کنترل متغیرهای مستقل

5.عدم اطمینان محقق از شناسایی کامل تمام علل وقوع پدیده

6.چون یک پدیده از تعامل مجموعه از علل به وجود می آید محقق باید به این نکته توجه داشته باشد که علت ها به تنهایی معمولا باعث واقع یا پدیده ای نمی گردند.بلکه تعامل باعث وقوع پدیده است

7.محقق باید توانایی درک چگونگی علت وپدیده راباتوجه به گذشت زمان داشته باشد.

نمونه هایی از تحقیق علی

-بررسی علل وقوع انقلاب اسلامی ایران

-بررسی علل خودکشی جوانان ارومیه ای در 10سال اخیر

-بررسی علل ترک تحصیل دختران روستاهای شهرستان فریمان دردهه گذشته

-بررسی علل تجاوز عراق به ایران

-بررسی علل تصادفات منجربه مرگ در جاده چالوس در سال گذشته

-بررسی علل فرهنگی طلاق زنان مطلقه شهرستان سمیرم در 5سال گذشته

-بررسی علل معلولیت دانش آموزان استثنایی کاشان

7.تحقیق تجربی حقیقی

دراین روش،محقق شرایط محیطی خاصی را دستکاری می کند تا به تاثیراین تغییرات برگروه نمونه پی ببرد

هدف روش تحقیق تجربی حقیقی

این روش دوهدف دارد:اول،پیش بینی وقایع در شرایط تجربی است ودوم،تعمیم یافته ها از مطاله نونه ها به محیط های بزگتر خارج از آژمایشگاه

ویژگی های روش تحقیق تجربی:

1.دراین روش محقق مبادرت به تشکیل دوگروه می نماید:

-گروه تجربه(expermental group):این گروه تحت شرایط خاص مدنظر محقق قرار می گیرد

-گروه شاهد(control group):گروهی که تحت شرایط خاص محقق نبوده اند

2.محقق دراین روش باید از روش هایی برای کنترل متغیرهای ناخواسته یا نامربوط انجام دهد تا تحقیق ذریک محیط کاملا تجربی صورت گیرد.این کنترل به چند صورت می باشد:

-حذف کامل متغیرهای نامربوط از محیط تجربی مانند حذف عوامل حواس پرتی نمونه ها

-همانند کردن نمونه ها(matching cases)

-موازنه کردن نمونه ها(balancing cases)

-تجزیه وتحلیل کوواریانس (analysis of covariance)

-استفاده از روش اتفاقی یا تصادفی در انتخاب نمونه ها(randomizational method)

3 .کنترل شدید متغیرها از طریق کنترل مستقیم صورت می گیرد البته با روش تصادفی

4.محقق به دنبال کاهش تاثیر متغیرهای نامربوط وافزایش تاثیر متغیرهای مستقل مد نظرخود بوده وتلاش می کند تااشتباهات آماری رابه حداقل برساند

5.نتایج تحقیق باید پاسخگوی سوالات وفرضیه ها باشد

6.قابلیت تعمیم نتایج حایز اهمیت است

7.دراین روش تاثیرات متغیرهای مستقل وهمچنین میزان این تاثیر مورد بررسی قرار می گیرد

8.به خاطر سختی کنترل تمام متغیرها این روش جزء محدودترین روش ها می باشد.

نمونه هایی از روش تحقیق تجربی:

-بررسی روس تدریس سخنرانی وفعال برمیزان یادگیری درس فارسی

-بررسی استفاده از تمرینات ورزشی در میزان کاهش اضطراب دانش آموزان مدرسه تلاش

8.تحقیق تجربی نیمه حقیقی

دراین روش چون امکان کنترل تمام متغیرها وجود نداشته محقق فقط می تواند برخی از متغیرها را کنترل نماید ودرشرایط واقعی اجتماعی به کار می رود

هدف از روش تحقیق نیمه تجربی:

نزدیک شدن به تحقیق تجربی حقیقی است اما شرایط اجازه کنترل ودستکاری تمام متغیرها را نمی دهد.

ویژگی های تحقیق نیمه تجربی:

1.بیشتر مطالعاتی که درزمینه مشکلات ومسایل اجتماعی مانند جرم،آشوب،اعتیاد و...می باشد قابلیت استفاده از این روش رادارا می باشند.

2.مهم ترین وظیفه محقق،شناسایی عوامل عدم کنترل متغیرها وارزشیابی کیفی وکمی آنان است تا بتواند باارائه آنها تحقطق خودرامستندتر نماید

3.معمولا حتی مطالعات تجربی حقیقی درمورد انسان ،بیشتر نیمه تجربی می باشد

نمونه ای از روش تحقیق نیمه تجربی:

-بررسی تاثیر روتدریس اکتشافی درآموزش علوم دوره ابتدایی مدرسه ایمان

9.تحقیق عملی(ویژه محیط های آموزشی)

دراین روش محقق بایدیافته هایش راازنظر استفاده عملی در موقعیت محلی ومنطقه ای ارزشیابی کند نه درگستره کاربردهای کلی وعمومی

تحقیق عملی یا پژوهش حین عمل به عنوان یکی از ابزارهای بهبود آموزش و تدریس جایگاه خود را به‌سرعت در نظامهای آموزشی بازیافته است. از دلایل گسترش این اندیشه در نظام آموزشی، ناکارآمدی تحقیقات سنتی در پاسخگویی به سوالات اساسی آموزش و پرورش به‌ویژه در سطح کلاسهای درس است. مدتها است که فاصلة بین تحقیقات سنتی و نیازهای معلمان منشاء اعتراض و انتقاد از شیوه‌های موجود تحقیقات آموزشی گردیده است. گرچه باید سهم و نقش این‌گونه تحقیقات را در جای خود محفوظ و محترم شمرد؛ اما بخشی مهم از نیازهای معلمان، اصولاً با روشهای سنتی قابل پاسخگویی نیستند و معلمان باید خود فعالانه در تولید دانش بومی مورد نیاز عمل نمایند. دانشی که قابل کاربرد در موقعیتهای نامعین آموزشی و تدریس توسط آنها می‌باشد. بدیهی است این دسته از فعالیتهای پژوهشی نیز اعتبار مربوط به خود را دارا می‌باشند و نمی‌توان آنها را جایگزین بخش دیگری از تحقیقات نموده پیام اقدام‌پژوهی به پژوهشگران و کارورزان این است که آموزش و پرورش ماهیتی پیچیده و چند وجهی دارد که نمی‌توان نیازهای پژوهشی آن را صرفاً با تکیه بر چند روش ـ به‌ویژه سنتی ـ مرتفع نمود. باید برای بهبود آموزش و تدریس از همه ظرفیتهای پژوهشی از جمله پژوهش در عمل استفاده نمود

هدف روش تحقیق عملی:

هدف اساسی تحقیق عملی، شناسایی، بررسی، تبیین و حل مسأله و مشکل محیط کار و فعالیت‌ است (کلاس درس، مدرسه، ادارات آموزش و پرورش) و از نتایج آن برای حل مسائل خاص در موقعیت‌های معین استفاده می‌شود و پژوهشگر پژوهش خود را شخصاً به مرحله اجرا درمی‌آورد.معلمان و کارکنان علاقه‌مند می‌توانند با بهره‌گیری از این رویکرد به پژوهش بپردازند و به تدوین گزارش مربوط اقدام نمایند.

تفاوت های "تحقیق عملی" وپژوهش های مرسوم دانشگاهی

اقدام پژوهی	پژوهش مرسوم دانشگاهی
تغییر براساس شواهد کلاس درس ومدرسه	تغییر براساس فرضیه های پژوهشگران
نمونه واقعی مورد نظر است	نمونه انتخابی مدنظر است
پژوهش توسط خود معلمان درگیر صورت می گیرد وهدف حل مساله است	پژوهش توسط افراد بیرونی وناظر برمساله صورت می گیرد وهمیشه حل مساله مدنظر نیست
کاربست فوری نتایج پژوهش	عدم لزوم به کارگیری یافته های پژوهشگر
ارزشیابی از تحقیق ویافته ها را خود معلمان پس از اقدام به آن انجام می دهند	ارزشیابی از کار محققان رامعمولا افراد دیگر انجام می دهند
فاصله نظر وعمل کم است	فاصله نظر وعمل در بعضی موارد زیاداست
یافته ها الزاما قابل تعمیم نیستند	نتایج در اکثر موارد باید قابل تعمیم وتکرار پذیر باشد
عمل مقدم برنظر است	نظر برعمل مقدم است
مختصر،جزیی ودر مقیاس کوچک عملی است	پرحجم،کلی ودر مقیاس بزرگ واغلب انتزاعی ومجرد است
پژوهش مبتنی بر ارزش ها وعواطف وذهنیات معلم است	پژوهش تا حد بسیاری دور از ارزش ها وتعلقات خاطر پژوهش گر است
در مراحل وروش های تحقیق معلم مقید به مراعات شیوه ها وفنون آماری گوناگون وپیچیده نیست	پژوهشگر هر چه به شیوه ها وفنون آماری معتبر بپردازد نتایج کارش ارزشمند تر می شود

برای اجرای این روش الگوهای متفاوتی وجوددارد که برای نمونه فقط یک مورد از آن ذکر می شود.

الگوی 8مرحله روش تحقیق عملی(مایکل باسی:1998)

شامل 3پرسش و8مرحله

پرسش اول:در حال حاضر در مدرسه ما چه می گذرد؟

مرحله 1

تعریف پرسش ومساله،افراد مورد نظر،کجا وچه زمانی؟

مرحله2

توصیف موقعیت آموزشی،کار مورد انتظار،زیربنای فکری عمل ما

مرحله3

جمع آوری داده های ارزیاب،نظر مشارکت کنندگان در این وضعیت

داده هایی که می تواند در ارزیابی موثر باشد

مرحله4

بررسی ومرور داده ها،یافتن تناقض میا آنچه دلخواه ماست وآنچه به نظر می رسد اتفاق می افتد

پرسش دوم:چه تغییراتی به وجود بیاوریم؟

مرحله 5

ارایه تغییر واصلاحات پیشنهادی

پرسش سوم:وقتی تغییر به وجود می آید چه وضعیتی پیش خواهد آمد؟

مرحله6

نظارت برتغییر پیشنهادی،نظارت بر اعمال تغییر پیشنهادی

مرحله7

تحلیل داده های ارزیاب،شناخت تغییرات به وجود آمده در اثر تغییر پیشنهادی

مرحله8

مرور وبررسی تغییر،تصمیم گیری برای بعد از این،آیاتغییر ارزش داشت وکافی است یا چرخه دیگری از پژوهش باید صورت

گیرد،نتایج پژوهش راباید با چه معیاری سنجید وبا چه کسی درمیان گذاشت؟